Kilka słów wstępu

Gdy pojawia się termin „promieniowanie jonizujące”, chcielibyśmy uzyskać odpowiedzi na kilka prostych pytań:

1. Czy pojawiło się wokół nas? – wystarczy czasem odpowiedź typu „tak/nie”.
2. Jaka jest natura tego promieniowania? Czy są to cząstki? A może jakieś fale?
3. Jeżeli to są cząstki, to jaką mają masę? Jaką niosą energię?
4. Jeżeli są to fale elektromagnetyczne, to o jakiej długości/częstotliwości? Jaką niosą energię?
5. Czy to promieniowanie jonizujące działa na nasze ciało?
6. Jakie są skutki spotkania z promieniowaniem jonizującym?
   1. Szkodzi?
   2. Nie szkodzi?
   3. Czy ewentualny rezultat oddziaływania można zmierzyć?
7. Jeżeli może nam zaszkodzić, to chcielibyśmy wiedzieć:
   1. Gdzie napotykamy promieniowanie jonizujące?
   2. Jak uchronić się przed niechcianym promieniowaniem jonizującym?

Jest wiele przyrządów i systemów pomiarowych, które udzielą odpowiedzi na niektóre z tych pytań:

• „Wykrywacz promieniowania” – detektor – odpowie na pierwsze pytanie,
• Na pytania 2, 3 i 4 odpowiedzi udzielą „spektrometry”, identyfikujące cząstki/fale, określające ich pęd i energię,
• Na pytanie 6C udzielą odpowiedzi „dawkomierze”,
• W prawidłowej odpowiedzi na pytanie 7B niewątpliwie pomoże nam wiedza o osłonach.

Od pierwszej obserwacji zjawiska promieniotwórczości (zaciemnienie kliszy fotograficznej – rok 1896) do pomiaru promieniowania jonizującego przy pomocy przyrządów wcale nie minęło tak dużo czasu – niewiele ponad sto lat temu skonstruowano pierwsze urządzenia pomiarowe. Najpierw komorę jonizacyjną oraz detektor scyntylacyjny, później komorę mgłową i w latach dwudziestych XX wieku licznik Geigera–Müllera.

Od tamtego czasu dużo się zmieniło: dziś promieniowanie jonizujące można mierzyć przy pomocy najróżniejszych urządzeń – od mieszczących się w kieszeni spodni, a nawet na łebku szpilki, do takich, które wypełniłyby więcej niż jedną halę sportową.

Co to za mierniki? Dlaczego tak różnie wyglądają? I jak w ogóle działają? Na wiele z tych pytań pomoże odpowiedzieć niniejszy moduł.