Kadry dla energetyki jądrowej
Energetyka jądrowa, jako technologia zaawansowana, wiąże się z koniecznością zapewnienia wysokokwalifikowanych kadr, nie tylko o wysokiej kulturze technicznej i zarządczej, ale również o dobrze ukształtowanym systemie wartości, mającym źródło w odpowiedzialności za bezpieczeństwo, jakość i standard życia obecnych i przyszłych pokoleń.
W Polsce istnieją trzy obiekty jądrowe: reaktor badawczy MARIA oraz dwa przechowalniki wypalonego paliwa. Wszystkie znajdują się w Ośrodku Jądrowym w Świerku pod Warszawą. Oprócz tego znajdują się tu instalacje związane z unieszkodliwianiem odpadów promieniotwórczych. Obecnie kształcenie i szkolenie personelu odpowiedzialnego za bezpieczeństwo jądrowe jest wykonywane przez instytucje eksploatujące w/w obiekty i unieszkodliwiające odpady radioaktywne, zgodnie z programem Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej (MAEA) „On the Job Training”, zatwierdzonym przez Państwową Agencję Atomistyki. Kwalifikacje personelu są weryfikowane poprzez egzaminy organizowane przez Komisje Egzaminacyjne Prezesa Państwowej Agencji Atomistyki lub przez lokalne Komisje Egzaminacyjne powoływane przez dyrekcje obiektów jądrowych. Trening operatorski jest prowadzony bezpośrednio na eksploatowanych lub nadzorowanych obiektach. Teraz, kiedy podjęto decyzję o budowie pierwszej elektrowni jądrowej, ważnym zadaniem jest sprecyzowanie polityki kształcenia personelu, które jest procesem obejmującym cały okres pracy zawodowej.
Personel elektrowni jądrowej – struktura i szkolenie
Najwyższym priorytetem podczas pracy elektrowni jądrowych jest ścisłe przestrzeganie procedur eksploatacyjnych i remontowych, ponieważ od tego zależy bezpieczna praca elektrowni. Podstawą wysokiego poziomu bezpieczeństwa są wysokie kwalifikacje personelu oraz bardzo wysoki poziom techniczny instalacji nuklearnych. Gruntowne kształcenie zawodowe oraz systematyczne dokształcanie pracowników zapewniają fachowe know-how na najwyższym poziomie.
W kraju takim jak Polska, który planuje wprowadzić energetykę jądrową, przygotowanie wysoko wykwalifikowanego personelu jest podstawowym elementem w niezbędnej do tego celu infrastrukturze. Międzynarodowa Agencja Energii Atomowej (MAEA) zaleca, aby działania rozpocząć od określenia wiedzy, umiejętności oraz zdolności pracowników niezbędnych przy wdrażaniu programu energetyki jądrowej oraz rozwinięcia instytucji edukacyjnych i szkoleniowych, które przygotują pracowników.
Przygotowanie systemu szkolenia kadr wymaga również oszacowania liczby niezbędnych pracowników w sektorze, na którą składają się personel elektrowni jądrowych oraz wszystkich instytucji nadzorujących. Liczba pracowników elektrowni jądrowej zależy od następujących czynników : liczba bloków, lokalizacja elektrowni w stosunku do centrów zamieszkania, liczba usług świadczonych przez podwykonawców, wymogi legislacyjne dotyczące budowy i eksploatacji elektrowni jądrowej, prawo środowiskowe, prawo pracy, wielkość niezbędnego wysiłku na rzecz informacji społecznej i edukacji.
W 2005 roku dokonano przeglądu elektrowni jądrowych w Stanach Zjednoczonych. Okazało się, że średni całkowity personel elektrowni jądrowej z pojedynczym blokiem wynosi około 800 osób. Poniżej zobrazowano podział personelu z punktu widzenia wymaganych umiejętności.
| Kategoria personelu | Przybliżona wymagana liczebność |
|---|---|
| Personel ochrony fizycznej, straż pożarna | 70 |
| Inżynierowie projektu | 30 |
| Technicy chemicy | 20 |
| Inżynierowi jądrowi | 25 |
| Obsługa administracyjna, analitycy itp. | 335 |
| Technicy utrzymania ruchu – w tym elektrycy, technicy układów pomiarowych i sterujących, mechanicy | 135 |
| Inżynierowie mechanicy | 15 |
| Inżynierowie budowlani | 5 |
| Personel szkoleniowy | 35 |
| Operatorzy sterowania i wyposażenia bloku | 75 |
| Inżynierowie komputerowi, inżynierowie elektrycy oraz inżynierowie systemów pomiarowych i sterujących | 20 |
| Technicy ochrony radiologicznej i zarządzania odpadami promieniotwórczymi | 35 |
| SUMA | 800 |
Przytoczone w powyższej tabeli liczby pozwalają uzmysłowić sobie wymaganą liczebność personelu niezbędnego do eksploatacji i utrzymania w ruchu elektrowni jądrowej. Jednak organizacja stanu zatrudnienia może odbiegać od przedstawionego przykładu ze względu na politykę właściciela elektrowni i doświadczenie lokalne.
Selekcja personelu i przyjmowanie pracowników w odpowiednio wczesnej fazie budowy elektrowni jest warunkiem niezbędnym do tego, aby personel posiadał pełne kwalifikacje w momencie rozruchu. Personel kierowniczy powinien być zatrudniony nie później niż na cztery lata przed rozpoczęciem załadunku paliwa. Personel ruchowy powinien być zatrudniony przynajmniej na trzy lata przed załadunkiem paliwa, aby zdążył on przejść wszystkie wymagane szkolenia zanim rozpoczną się próby przedrozruchowe. Techniczny personel pomocniczy powinien przystąpić do pracy ok. 2-3 lata przed rozruchem, aby mógł przejść odpowiednie szkolenia i zapoznać się z obiektem. Z kolei personel ochrony fizycznej może być potrzebny od początku budowy, aby zabezpieczyć obiekt, ale pełne przeszkolenie powinien posiadać dopiero na okres prób przedrozruchowych.
W chwili podjęcia decyzji o budowie elektrowni jądrowej należy uświadomić sobie także, ile potrzeba czasu na przeszkolenie pracowników, np. dla inżynierów jądrowych czas ten wynosi 4-6 lat, dla starszych operatorów reaktora 2-4 lata, a jeszcze więcej dla pracowników dozoru zmianowego elektrowni. Cały personel musi posiadać wysoką kulturę bezpieczeństwa jądrowego.