Metody zmniejszania stężenia radonu w budynkach
Radon jest głównym źródłem narażenia od promieniowania naturalnego na świecie, a w Polsce stanowi aż 31,1 % (Rn-222) i 2,6 % (Rn-220) całkowitej dawki efektywnej otrzymywanej w ciągu roku przez statystycznego Polaka (dane z 2019 roku), co daje średnią dawkę efektywną równą odpowiednio 1,2 mSv dla radonu i 0,1 mSv od toronu.
Zgodnie z wytycznymi Światowej Organizacji Zdrowia stężenie radonu w budynkach powinno być na poziomie niższym niż 100 Bq/m3, a gdy nie da się tego osiągnąć w danym kraju wówczas nie powinno przekraczać 300 Bq/m3. Według prawa polskiego poziom odniesienia średniego rocznego narażenia na radon w budynkach przeznaczonych na pobyt ludzi oraz miejscach pracy nie może przekraczać 300 Bq/m3. Ponieważ stężenie radonu zależy od bardzo wielu zmiennych, w tym warunków atmosferycznych i pory dnia, to pomiar średniego rocznego stężenia radonu w pomieszczeniach, zgodnie z polskim prawem, powinien być wykonywany w czasie nie krótszym niż jeden miesiąc.
Stężenie radonu w budynkach mieszkalnych można zmniejszać poprzez systematyczne wietrzenie pomieszczeń, jednak najważniejszą kwestią jest zidentyfikowanie źródła narażenia i dostosowanie odpowiedniego rozwiązania do panującej sytuacji, zwłaszcza w przypadku stwierdzenia istotnego poziomu zawartości radonu. Czasem wystarczy pokrycie ścian dodatkową warstwą farby, a innym razem konieczna może okazać się instalacja wypompowująca powietrze spod budynku. Dla dopiero powstających budynków stosuje się m.in. odpowiednie uszczelnienie fundamentów i świadomy wybór materiałów budowlanych oraz przede wszystkim miejsca pod budowę.
Pamiętaj, że radon jest głównym źródłem narażenia od promieniowania naturalnego na świecie i w Polsce! Radon gromadzi się w budynkach, szczególnie w piwnicach i na niskich piętrach. Jego stężenie jest największe zimą, a także z samego rana.
Dlatego pamiętaj o regularnym wietrzeniu swojego mieszkania!
Techniki zapobiegania przenikaniu radonu do nowych budynków
Poziom stężeń radonu wewnątrz budynku zależy przede wszystkim od podłoża, jakości wykonania, ale też od sezonowych warunków zewnętrznych (ciśnienie, opady, temperatura, siła i kierunek wiatru), a także od sposobu użytkowania budynku. Główne cele technik zapobiegania przenikaniu radonu do nowych budynków to utrzymanie stężenia radonu na jak najniższym możliwym do osiągnięcia poziomie. Szczególnie dotyczy to budynków powstających na terenach wskazanych w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 18 czerwca 2020 r. w sprawie terenów, na których średnioroczne stężenie promieniotwórcze radonu w powietrzu wewnątrz pomieszczeń w znacznej liczbie budynków może przekraczać poziom odniesienia (Dz.U. 2020, poz. 1139).
Ważnym elementem na etapie projektowym jest zwrócenie uwagi na wszelkie instalacje doprowadzające media do budynku. Przepusty przyłączy powinny być na tyle szczelne, aby na tyle szczelne, aby nie powodowały dodatkowego wnikania radonu do wnętrza. Prostą metodą obniżenia stężenia radonu w budynku jest też wyrównanie ciśnienia wewnątrz budynku z ciśnieniem atmosferycznym, co zmniejsza występowanie tak zwanego efektu kominowego, czyli zasysania radonu do wnętrza budynku.
Techniki stosowane w celu redukcji stężeń radonu w budynkach to:
- stosowanie barier antyradonowych (folie, papy fundamentowe, itp.)
- wentylacja gruntu pod budynkiem (obniżenie ciśnienia pod płytą fundamentową)
- wykonanie „studni radonowej” (wentylacja gruntu, na zewnątrz budynku)
- budowa przestrzeni podpodłogowej z systemem wentylacji podpodłogowej
(pasywnej lub mechanicznej) - uszczelnianie przepustów przyłączy i dróg migracji radonu do wnętrza budynku
- dodatkowa wentylacja piwnicy
- zmniejszenie podciśnienia w budynku poprzez systemy nawiewu mechanicznego
- zastąpienie wentylacji grawitacyjnej wydajniejszą wentylacją mechaniczną
W przypadku wznoszenia nowych budynków na terenach, na których średnioroczne stężenie promieniotwórcze radonu w powietrzu w znacznej liczbie budynków może przekroczyć poziom odniesienia wskazane jest modyfikowanie projektu fundamentów, aby zapobiec podwyższeniu poziomu radonu. Na etapie projektowania należy uwzględnić odpowiedni typ fundamentów, aby zapobiec przedostawaniu się gazów gruntowych (w tym radonu) do budynku.
Stosowanie barier antyradonowych (folie, papy fundamentowe, itp.)
W każdym budynku stosuje się izolacje fundamentowe, których głównym celem jest ochrona fundamentów przed wilgocią. Zaleca się stosowanie barier w postaci pap fundamentowych. Bariery te montuje się pod/nad fundamentami i na powierzchniach styku fundament-grunt. Konieczne jest zapewnienie ciągłości pokrycia powierzchni. Szczególnie ważne jest dokładne uszczelnienie połączeń ścian i fundamentów.
Obniżenie ciśnienia po płytą fundamentową, wentylacja gruntu pod budynkiem
Metodami, które mogą być stosowane na etapie projektowania i budowy budynków jest wentylacja gruntu pod budynkiem, co prowadzi do obniżenia stężeń radonu w powietrzu gruntowym bezpośrednio pod budynkiem, co w efekcie obniża stopień wnikania radonu do wnętrza budynku. Typowe techniki stosowane w tym celu to:
- wentylacja warstwy drenażowej pod fundamentem – zainstalowanie rurociągu drenarskiego na zewnątrz fundamentów lub pod płytą fundamentową (Sub-Slab Depressurization SSD) – najczęściej stosuje się system rur perforowanych wokół fundamentów lub pod fundamentem oraz system wentylacyjny wysysający radon z obszaru wokół budynków lub spod budynku. W zależności od stopnia przepuszczalności warstwy drenażowej i gruntu pod budynkiem stosuje się różne warianty układu rur perforowanych. Stosuje się też technikę polegającą na utworzeniu przestrzeni pod fundamentem, tzw. komory ssawnej (sump), gdzie napływa radon z otoczenia i następnie wypompowaniu go za pomocą pompy poza budynek,
- metoda poduszki powietrznej pod budynkiem – polega na pompowaniu powietrza atmosferycznego ubogiego w radon i na wytworzeniu nadciśnienia pod płytą fundamentową, co przeciwdziała napływowi radonu pod budynek i wnikaniu do wnętrza,
- wentylacja gruntu pod budynkiem powietrzem pobieranym z budynku lub z zewnątrz – wentylacja gruntu realizowana jest poprzez instalację wentylatora wymuszającego ruch powietrza pod dobrze przepuszczalną warstwą drenażową (o niskiej zawartości radu) ułożonego pod budynkiem – zastosowanie do wentylacji powietrza o wyższej temperaturze z wnętrza budynku dodatkowo zapobiega wychłodzeniu fundamentów,
- wykonanie „studni radonowej” (wentylacja gruntu, na zewnątrz domu) – studnia radonowa (radon well) powoduje gromadzenie się w niej radonu napływającego z głębszych warstw i z otoczenia budynku. Zgromadzony radon jest następnie wyprowadzany za pomocą rur i wentylatora na zewnątrz budynku. Głębokość studni powinna być większa niż głębokość fundamentów, zaś przewód odprowadzający powietrze powinien być tak umieszczony, aby nie wprowadzał powietrza do budynku, np. przez pobliskie okno.