Dlaczego tworzymy mapy radonowe?
Aby ocenić ryzyko związane z radonem w konkretnym pomieszczeniu czy konkretnym budynku należy wykonać pomiar z użyciem odpowiednich detektorów. Żadna inna metoda przewidywania stężenia radonu nie jest w 100% skuteczna, ponieważ na ostateczny wynik ma wpływ bardzo wiele różnych czynników, m.in. zawartość naturalnych pierwiastków promieniotwórczych w podłożu, jego przepuszczalność, nawet obecność uskoków tektonicznych, czyli takie parametry, które nie są widoczne gołym okiem. Ponadto konstrukcja i wiek budynku, rodzaj i szczelność okien, czy budynek jest podpiwniczony, czy nie, czy ma system wentylacji i/lub klimatyzacji. A jeśli tak – to jak? Te wszystkie czynniki łącznie, również ze zwyczajami użytkowników danego budynku (częstotliwość otwierania okien), mają wpływ na narażenie człowieka spowodowane ekspozycją na promieniowanie pochodzące od radonu i jego pochodnych.
Co ciekawe, stężenie radonu może znacznie różnić się nawet w dwóch sąsiednich i pozornie podobnych budynkach.
Idealnym rozwiązaniem byłoby więc wykonanie pomiarów w każdym budynku w Polsce, co dałoby nam rzeczywisty obraz narażenia na radon w danym momencie. Tylko tak skonstruowana mapa mogłaby posłużyć do oceny narażenia konkretnych osób w zależności od miejsca ich przebywania.
Oczywiście takie idealne rozwiązanie nie może zostać zrealizowane w rzeczywistym świecie. Wykonuje się pomiary na szeroką skalę w celu zidentyfikowania takich obszarów, na których ryzyko wystąpienia podwyższonego stężenia jest większe. Nie oznacza to jednak, że we wszystkich budynkach, poza zidentyfikowanymi obszarami, problem radonu nie występuje.
Tworzenie map radonowych pomaga zaobserwować korelację pomiędzy pewnymi czynnikami. Na przykład wyraźnie widać zależność między budową geologiczną podłoża a stężeniem radonu w budynkach.
Aby mapa mogła spełnić swoje zadanie, bardzo ważne jest, aby zapewnić jednakową procedurę pomiarową, czyli wykonywać pomiary w taki sam sposób we wszystkich punktach oraz dokładnie opisać wszystkie dodatkowe okoliczności i czynniki, jakie mogą mieć wpływ na wynik (wiek budynku, konstrukcja, rodzaj okien, podpiwniczenie).
Wiele krajów w Europie prowadzi badania na szeroką skalę i tak w ciągu ostatnich kilku lat powstała Europejska Mapa Radonowa. Państwa zaangażowane w jej tworzenie opracowały międzynarodowe standardy wykonywania map tak, aby mapy w poszczególnych krajach przygotowywane były w taki sam sposób. Przyjęto jednakowy typ detektorów (detektory śladowe), czas ekspozycji minimum 30 dni, analiza w zatwierdzonym, certyfikowanym, laboratorium. Mapy są podzielone na kwadraty o boku 10 km i wartości z pomiarów w tych obszarach są uśredniane.
Dzięki temu mapy mogą być porównywane ze sobą i mogą być narzędziem do prowadzenia dalszych analiz.