Skip to content

Formy energii

Poznaliśmy najważniejsze różnice pomiędzy potocznym użyciem pojęcia energii, a stosowaniem tego słowa w fizyce. Ale brakuje jeszcze jednej szczególnie ważnej różnicy. Na co dzień mówimy, że „wytwarzamy” bądź „zużywamy” energię – w rzeczywistości nie możemy jednak ani „wyprodukować”, ani „zniszczyć” energii. Energia całkowita – wewnątrz układu zamkniętego – nigdy się nie zmniejsza i nigdy nie zwiększa (prawo zachowania energii). Może jedynie ulegać przemianom z jednej formy w inną. Poznawanie relacji pomiędzy pracą i energią przypomina kalejdoskop. Zawsze, gdy wykonywana jest praca, energia zamienia się z jednej formy w drugą. Dlatego też energia występuje w licznych formach. Dla przykładu, gdy jedziesz na rowerze do szkoły, chemiczna energia w twoich mięśniach zamienia się w energię ruchu, słyszymy dźwięki, zależne od tego, po jakiej powierzchni jedziemy, na zakrętach spod kół lecą ziarna żwiru lub bryzgi wody. Szczególnym rodzajem przemiany energii jest równoważność pomiędzy masą i energią, co ma decydujące znaczenie również przy wszystkich reakcjach jądrowych.
Read more

Praca i moc

Wiemy już, że rozróżnia się pojęcia pracy i energii, mimo że mierzymy je w tych samych jednostkach, w dżulach. I uwaga: niektórych pojęć nie można mylić z energią i pracą. Jednym z tych pojęć jest moc. Moc jest miarą tego, ile pracy zostanie wykonanej w danym czasie. Także siła jest czymś innym niż energia i praca, ale w następujący sposób od nich zależy: siła wyraża na przykład, jak mocno zostanie przyspieszony jakiś przedmiot lub ściśnięta sprężyna. Siłę mierzymy w niutonach (N). Gdy jakaś siła F działa wzdłuż odcinka drogi S, wykonywana jest praca L = droga razy siła = F∙S. Energia układu wzrasta lub maleje o wartość wykonanej pracy. Potrzeba przykładu? Gdy ściśniemy sprężynę pewną siłą na określonym odcinku drogi, wykonamy pracę. Praca ta jest dostarczana sprężynie i dopóki pozostaje ona ściśnięta, w sprężynie jest więcej energii i jest to tak zwana energia naprężenia.
Read more

Jednostki miary energii

Fizyczne pojęcie energii zostało wprowadzone przed około 150 laty. W pracach naukowych zalecane jest podawanie energii w dżulach (J), będących również jednostkami pracy i ciepła z układu SI. W wielu gałęziach techniki oraz w życiu codziennym bardzo często – z powodów zaszłości historycznych - używane są także inne jednostki energii.
Read more

Co to jest energia?

Wyobraźmy sobie kolejkę górską. Przed wystartowaniem z najwyższego punktu kolejki górskiej wagonik o masie m stoi prawie całkiem nieruchomo na wysokości h nad ziemią, ale mimo braku ruchu, mówimy, że tkwi w nim energia. Jest to tak zwana energia potencjalna,…

Read more

Przemiany energii – wstęp

W tym module będziemy omawiać podstawowe pojęcia fizyczne: siła, praca, moc i energia. Te cztery słowa często pojawiają się w języku potocznym w rozmaitym kontekście: „siła charakteru”, „praca umysłowa’, „moc ducha” czy „energia życiowa”. W języku nauki odnoszą się one do ściśle zdefiniowanych, mierzalnych wielkości fizycznych.
Read more

Dozymetria biologiczna w przypadkach awaryjnych

W przypadku awarii urządzenia wytwarzającego promieniowanie jonizujące, błędnej decyzji pracownika czy ataku terrorystycznego ocena dawki pochłoniętej metodami dozymetrii fizycznej nie zawsze jest dokładna i możliwa do przeprowadzenia. W wiarygodny sposób można ją jednak wykonać metodami dozymetrii biologicznej, która zajmuje się rekonstrukcją dawki pochłoniętej na podstawie zmian wywołanych przez promieniowanie jonizujące w komórkach i tkankach organizmu człowieka. Znajomość dawek otrzymanych przez ofiary nadzwyczajnych zdarzeń radiacyjnych umożliwia ocenę ryzyka wystąpienia w przyszłości niepożądanych skutków zdrowotnych, głównie nowotworów. Natomiast  w  przypadku przekroczenia dawek progowych dla skutków deterministycznych, znajomość dawki ułatwia lekarzom wybór najbardziej odpowiedniej metody leczenia ewentualnych oparzeń czy zespołów popromiennych.
Read more

Wpływ promieniowania na zdrowie

Duże dawki promieniowania są zawsze szkodliwe, natomiast małe dawki mogą dawać efekty korzystne. W zakresie małych dawek uszkodzenia naprawiane są przez stosunkowo silne, indukowane przez promieniowanie komórkowe mechanizmy obronne i naprawcze. Substancje chemiczne, czy inne czynniki wewnątrz- lub zewnątrzkomórkowe, powodują podobne uszkodzenia materiału genetycznego co promieniowanie jonizujące, dzięki temu komórka jest ciągle w stanie "gotowości", a to stawia ją w korzystnej sytuacji. Jednak w miarę zwiększania mocy dawki wydajność komórkowych mechanizmów obronnych maleje.
Read more

Działanie promieniowania na komórkę

Oddziałując z materią, promieniowanie jonizujące wywołuje zjawiska fizyczne, w tym jonizację, której zawdzięcza swoją nazwę, a w żywych organizmach również zjawiska biologiczne. Może powodować uszkodzenie komórek i z tego względu może być szkodliwe. Ogólne skutki działania promieniowania na komórkę obejmują pełne spektrum odpowiedzi: od braku jakiejkolwiek reakcji, poprzez przejściowe zmiany czynnościowe lub morfologiczne, do zmian trwałych i wreszcie do śmierci komórki w wyniku poważnych uszkodzeń.
Read more

Czynniki, od których zależy rodzaj oraz czas wystąpienia biologicznych skutków promieniowania

Promieniowanie jonizujące jest elementem środowiska, a więc każdy z nas jest narażony na otrzymanie dawki od tła promieniowania, czyli od źródeł naturalnych oraz źródeł sztucznych znajdujących się w naszym otoczeniu. Niektóre osoby są ponadto zawodowo narażone na promieniowanie. Należą do nich m. in. operatorzy akceleratorów i urządzeń do radioterapii, inspektorzy ochrony radiologicznej, personel pracowni rentgenowskich i izotopowych.
Read more

Licencjonowanie i nadzór działalności związanej z narażeniem na promieniowanie jonizujące

Istniejące przepisy prawne ustalają warunki, w jakich można stosować źródła promieniowania jonizującego, tak aby ludzie - zarówno ci pracujący z nimi, jak i przebywający czy mieszkający w pobliżu byli jak najmniej narażeni. Określone są również warunki, jakie muszą spełniać osoby, które mają podjąć pracę z promieniowaniem oraz obowiązki pracodawcy. Istnieje także system kontroli, czy te warunki są przestrzegane oraz system postępowania w wypadku jakiejkolwiek awarii.
Read more
Back To Top