W tym module będziemy omawiać podstawowe pojęcia fizyczne: siła, praca, moc i energia. Te cztery słowa często pojawiają się w języku potocznym w rozmaitym kontekście: „siła charakteru”, „praca umysłowa’, „moc ducha” czy „energia życiowa”. W języku nauki odnoszą się one do ściśle zdefiniowanych, mierzalnych wielkości fizycznych.
Read More
W przypadku awarii urządzenia wytwarzającego promieniowanie jonizujące, błędnej decyzji pracownika czy ataku terrorystycznego ocena dawki pochłoniętej metodami dozymetrii fizycznej nie zawsze jest dokładna i możliwa do przeprowadzenia. W wiarygodny sposób można ją jednak wykonać metodami dozymetrii biologicznej, która zajmuje się rekonstrukcją dawki pochłoniętej na podstawie zmian wywołanych przez promieniowanie jonizujące w komórkach i tkankach organizmu człowieka. Znajomość dawek otrzymanych przez ofiary nadzwyczajnych zdarzeń radiacyjnych umożliwia ocenę ryzyka wystąpienia w przyszłości niepożądanych skutków zdrowotnych, głównie nowotworów. Natomiast w przypadku przekroczenia dawek progowych dla skutków deterministycznych, znajomość dawki ułatwia lekarzom wybór najbardziej odpowiedniej metody leczenia ewentualnych oparzeń czy zespołów popromiennych.
Read More
Duże dawki promieniowania są zawsze szkodliwe, natomiast małe dawki mogą dawać efekty korzystne. W zakresie małych dawek uszkodzenia naprawiane są przez stosunkowo silne, indukowane przez promieniowanie komórkowe mechanizmy obronne i naprawcze. Substancje chemiczne, czy inne czynniki wewnątrz- lub zewnątrzkomórkowe, powodują podobne uszkodzenia materiału genetycznego co promieniowanie jonizujące, dzięki temu komórka jest ciągle w stanie "gotowości", a to stawia ją w korzystnej sytuacji. Jednak w miarę zwiększania mocy dawki wydajność komórkowych mechanizmów obronnych maleje.
Read More
Oddziałując z materią, promieniowanie jonizujące wywołuje zjawiska fizyczne, w tym jonizację, której zawdzięcza swoją nazwę, a w żywych organizmach również zjawiska biologiczne. Może powodować uszkodzenie komórek i z tego względu może być szkodliwe. Ogólne skutki działania promieniowania na komórkę obejmują pełne spektrum odpowiedzi: od braku jakiejkolwiek reakcji, poprzez przejściowe zmiany czynnościowe lub morfologiczne, do zmian trwałych i wreszcie do śmierci komórki w wyniku poważnych uszkodzeń.
Read More
Promieniowanie jonizujące jest elementem środowiska, a więc każdy z nas jest narażony na otrzymanie dawki od tła promieniowania, czyli od źródeł naturalnych oraz źródeł sztucznych znajdujących się w naszym otoczeniu. Niektóre osoby są ponadto zawodowo narażone na promieniowanie. Należą do nich m. in. operatorzy akceleratorów i urządzeń do radioterapii, inspektorzy ochrony radiologicznej, personel pracowni rentgenowskich i izotopowych.
Read More
Istniejące przepisy prawne ustalają warunki, w jakich można stosować źródła promieniowania jonizującego, tak aby ludzie - zarówno ci pracujący z nimi, jak i przebywający czy mieszkający w pobliżu byli jak najmniej narażeni. Określone są również warunki, jakie muszą spełniać osoby, które mają podjąć pracę z promieniowaniem oraz obowiązki pracodawcy. Istnieje także system kontroli, czy te warunki są przestrzegane oraz system postępowania w wypadku jakiejkolwiek awarii.
Read More
Pierwsze próby ustalenia dopuszczalnych warunków, w jakich pracowały osoby mające styczność ze źródłami promieniowania podjął w 1902 roku William Rollins. Zaproponował on stosowanie kliszy fotograficznej i analizę jej obrazu. Brak „zadymienia” kliszy w czasie nie krótszym niż 7 min pozwalał według niego na bezpieczne stosowanie źródła. W miarę rozwoju zastosowania źródeł promieniotwórczych w medycynie, przemyśle i nauce zaistniała potrzeba ustalenia dopuszczalnych limitów, jakie użytkownik mógł otrzymać. Na I Międzynarodowym Kongresie Radiologicznym (Londyn 1925 r.) powołano Komitet ds. Jednostek Pomiarowych Promieniowania X (obecnie Międzynarodowa Komisja ds. Jednostek Promieniowania i Pomiarów – International Commission on Radiation Units and Measurements – ICRU), a na drugim Kongresie (Sztokholm, 1928) Komitetu Ochrony przed Promieniowaniem X i Radu (obecnie Międzynarodowa Komisja Ochrony Radiologicznej – International Commission on Radiological Protection ICRP). Do głównych zadań komitetów należało wydanie zaleceń odnośnie wielkości i jednostek promieniowania oraz radioaktywności, a także określenie dopuszczalnych poziomów napromienienia.
Read More
Neutrony transportują energię i w dodatku są pozbawione ładunku elektrycznego. Dlatego też nie jest łatwo chronić się przed nimi.
Read More
Promieniowanie γ oraz promieniowanie rentgenowskie są, podobnie jak światło widzialne, rodzajem fal elektromagnetycznych. Gdy światło widzialne przenika przez ośrodek, część światła zostaje rozproszona na boki lub zaabsorbowana. Z tego wyprowadzamy prawo absorpcji, które przewiduje wykładniczy spadek intensywności promieniowania wzdłuż odcinka drogi. Prawo to odnosi się zarówno do promieniowania γ, które wpada w metal, ale także na przykład do światła, które prześwietla wodę morską, z innym współczynnikiem absorpcji µ.
Read More
Cząstki β są elektronami. Wnikają dużo głębiej w materię niż cząstki α o tej samej energii kinetycznej i mogą przy tym wywołać cały szereg zjawisk: jonizację, wzbudzenie atomów, rozproszenie – mogą także wytworzyć ciągłe promieniowanie rentgenowskie. Promieniowanie β jonizuje znacznie słabiej niż cząstki α.
Read More
